IŞIK ve GÖLGE



Işığın özellikleri

• Hem dalga, hem tanecik özelliği gösterir.
• Işığın boşluktaki hızı bütün renkler için c = 3.10⁸ m/s dir.
• Hiçbir cismin hızı ışık hızını geçemez.
• Işık doğrusal yolla yayılır. Doğrusal yolla  yayılması sonucu  gölge ve yarı gölge oluşur.

ışık kaynağı:  Işık yayarak çevresini aydınlatan cisimlere ışık kaynağı denir.  İki türlü ışık kaynağı vardır.

1. Doğal ışık kaynağı; Güneş, ateş böceği, gibi doğal haldeyken   yapısal özelliklerinden dolayı kendiliğinden ışık yayan cisimlere denir.

2. Yapay ışık kaynağı; Işık elde etmek amacıyla insanlar tarafından yapılan ışık kaynaklarına denir. Örneğin mum alevi, lüks ve akkor lamba

Not: Ay ışık kaynağı değildir. Güneşten aldığı ışığı dünyamıza yansıtır, biz onu ışık kaynağı gibi algılarız.

Cisimleri üzerine düşen ışığı geçirip geçirmemesine göre 3’e ayırabiliriz. Üzerlerine düşen ışığın büyük bir kısmını geçiren cisimlere saydam cisim denir. Buzlu cam, yağlı kağıt gibi cisimler üzerine düşen ışığın bir bölümünü geçirir. Üzerlerine düşen ışığın bir kısmını geçiren cisimlere yarı saydam cisim denir. Tahta, demir levha, kitap, beton, duvar gibi cisimler üzerine düşen ışığın tamamını geçirmezler. Işığı geçirmeyen bu cisimlere saydam olmayan (opak) cisim denir.

Noktasal Işık Kaynağının Oluşturduğu Gölge

a-) Noktasal ışık kaynağımızı önüne saydam olmayan bir cisim koyarsak perdede tam gölge oluşur.

Ay ve Güneş tutulması:  Yaşadığımız Dünya üzerinde birçok doğa olayı ile gerçekleşmektedir. Bu olaylardan iki tanesi Ay ve Güneş tutulmasıdır.  Bu doğa olaylarının nedeni Dünyanın Güneş’in etrafında, Ayın da hem dünyanın  hem de Güneş’in etrafında dönmesidir.

GÖLGE

Doğal veya yapay ışık kaynağından çıkan ışınlar (fotonlar) her yöne doğrusal bir şekilde yayılırlar. Her cismin gölgesinin kendisine benzemesi, ışığın doğrusal yolla yayıldığının ispatıdır. Işığın bazı özelliklerini daha iyi ifade edebilmek için, ışık ışınlarını doğrusal çizgiler şeklinde gösteririz yani ışığın ışınlarını doğrusal çizgiler şeklinde modelleriz.

     Maddeler ışığı geçirip geçirmeme özelliklerine göre 3 ana gruba sınıfladırılırlar. Cam, su, sıvı yağ gibi ışığın çoğunu geçirebilen maddelere saydam maddeler denir. bulanık su, yağlı kağıt, buzlu cam gibi ışığı kısmen geçirbilen maddelere yarı saydam maddeler denir. Tahata, duvar, metal sac gibi ışığı hiç geçirmeyen maddere saydam olmayan maddeler denir.

     Işık kaynaklarının saydam, yarı saydam ve saydam olmayan cisimlerin arkasındaki bölgede (veya ekran/perde) ışığı alma durumuna göre tam gölge veya yarı gölge olayı oluşur. Eğer cismin arkasında oluşan gölge kısmına hiç ışık düşmüyorsa, bu gölgeye tam gölge denir. Oluşan gölgenin kısmen ışık alan kısmına ise yarı gölge denir.

     Şimdi ışık kaynağının büyüklüğü ve sayısı, saydam olmayan engelin büyüklüğü ve sayısına bağlı olarak oluşcak bazı tam ve yarı gölge olaylarını inceleyelim.